Mówiąc o archeologii Starożytnej Grecji, moglibyśmy opisać dowolne miasto tego kraju, gdyż wszędzie kryją się jakieś pozostałości po dawnych mieszkańcach starożytnych miast-państw. Spróbujmy więc dokonać pewnej syntezy, skupiając się na najistotniejszych ośrodkach i wydarzeniach przełomowych w dziejach kultury greckiej.

Najstarsze cywilizacje na ziemiach greckich:

Kultura minojska

Kultura ta, zwana także „kreteńską”, jest jedną z najstarszych powstałych w basenie Morza Egejskiego. Jej nazwa pochodzi od legendarnego władcy Krety – Minosa. Kultura minojska zrodziła się wraz z końcem III tysiąclecia p.n.e., okres jej świetności datuje się na początek II tysiąclecia p.n.e., upadek nastąpił za sprawą najazdu Achajów ok. 1400 r. p.n.e.

Ośrodkiem kulturalnego, dworskiego i politycznego życia tej cywilizacji była miejscowość Knossos. Znajdował się tam pałac należący do legendarnego króla, który - jak głosi mit - był ojcem Minotaura półbyka-półczłowieka. Aby potwór nie stanowił zagrożenia, Minos rozkazał pewnemu doskonałemu budowniczemu – Dedalowi wznieść labirynt, w którym uwięziono monstrum. Sprowadzano mu z Attyki chłopców i dziewczęta na pożarcie. Kres tym okrutnym praktykom położył Tezusz, który zabił potwora, a z labiryntu wydostał się drogą wskazaną przez nić Ariadny.

Grecja - Knossos
Grecja - Knossos | Pitosy - gliniane naczynia do przechowywania żywności (by sisaphus)

Aż do 1900 r. Knossos znane było jedynie z legend i opowieści, dopiero jeden z archeologów – Artur Evans, postanowił zgłębić tajemnicę, jaką skrywały ziemie Krety. Prace wykopaliskowe odsłoniły wiele budowli świadczących o wysokiej kulturze i potędze władców Krety w II tysiącleciu p.n.e.

Sam pałac ma tak skomplikowany plan, iż zdaje się potwierdzać legendy o labiryncie. Wielopiętrowa budowla udostępniona dziś do zwiedzania jest efektem prac rekonstrukcyjnych Evansa. Dziedziniec centralny okalają wspaniałe apartamenty królewskie, na uwagę zasługują także monumentalne schody i nietypowe, malowane na czerwono kolumny. Swym pięknem i bogactwem barw urzekają także freski, np. fresk z delfinami w apartamencie królowej, fresk z gryfami w Sali Tronowej (malowidła w większości są kopiami, oryginalne ich fragmenty obejrzeć można w Muzeum Archeologicznym w Iraklionie). W sali zwanej „tronową”, a należącej najprawdopodobniej do kapłanki, zachował się kamienny tron, a obok niego kamienne ławy.

W okolicy pałacu mieści się budowla teatralna, Królewska Droga uważana za najstarszą w Europie i kilka minojskich domów.

Grecja - Mykeny
Grecja - Mykeny | Skarbiec Atreusza, zwany czasem grobem Agamemnona (by archer10)

Kultura mykeńska

Kultura stworzona na terenie Peloponezu przez Achajów. Największy jej rozkwit przypada na 2. połowę II tysiąclecia p.n.e. Kres kultury mykeńskiej naszedł wraz z najazdem Dorów ok. 1150 r. p.n.e. Kulturę tę możemy poznać bliżej dzięki wykopaliskom archeologicznym w Mykenach, Tirynsie, Orchomenos i Pylos.

Mykeny odkryte zostały w 1874 r. przez niemieckiego archeologa Heinricha Schliemanna, który pragnął odnaleźć i potwierdzić rzeczywiste istnienie miejsc znanych z dzieł Homera.

Mykeńska ziemia kryjąca kunsztowne wyroby ze złota oraz wspaniałą architekturę grobowców wyjawiła swe tajemnice. Dziś możemy zwiedzać słynną mykeńską twierdzę Agamemnona, do wnętrza której prowadzi Lwia Brama.

Wewnątrz znajduje się krąg grobów „A”, czyli groby królewskie o bardzo bogatym wyposażeniu, m.in. złotej masce pośmiertnej przypisywanej Agamemnonowi, która obecnie znajduje się w zbiorach Narodowego Muzeum Archeologicznego w Atenach.

Warto zwiedzić monumentalny Pałac Królewski o rozległym dziedzińcu, wspaniałej sali przyjęć (megaron) i licznych apartamentach, które mimo iż są ruinami, wciąż kryją w sobie tchnienie dawnej świetności i bogactwa. Równie interesujące są same mury obronne twierdzy, ze względu na swą monumentalność zwane cyklopimi, o których wzniesienie podejrzewano niegdyś gigantów. Poza murami znajduje się jeszcze jeden krąg grobów - „B”, należących najprawdopodobniej do dynastii wcześniejszej niż ta pochowana w kręgu „A”. W położonych w pobliżu ruinach domów kupców, odnaleziono liczne gliniane tabliczki pokryte pismem linearnym B.

Kilkadziesiąt metrów od twierdzy znajduje się opiewany przez Juliusza Słowackiego „Grób Agamemnona”, zwany dziś Skarbcem Atreusza:

Niech fantastycznie lutnia nastrojona

Wtóruje myśli posępnej i ciemnej;

Bom oto wstąpił w grób Agamemnona,

I siedzę cichy w kopule podziemnej,

Co krwią Atrydów zwalana okrutną.

Serce zasnęło, lecz śni. - Jak mi smutno!

(Juliusz Słowacki)

Dzisiejsze Mykeny są niewielką wioską leżącą 2 km od drogi wiodącej z Koryntu do Argos. Wysiadłszy w wiosce należy przemaszerować jeszcze ponad kilometr pod górę, aby dotrzeć do ruin twierdzy, które malują się na horyzoncie pośród eukaliptusowych drzew.

Skarbnica wiedzy o dawnych dziejach

Grecja stanowi niewyczerpaną skarbnicę wiedzy o historii i kulturze starożytnej. Cały kraj usiany jest licznymi ruinami świątyń, domów, pomników, wszelkich namacalnych śladów obecności wielkich przodków. Grecja wydaje się być jednym wielkim muzeum, o czym świadczy m.in. ogromna liczba stanowisk archeologicznych zlokalizowanych na obszarze całego kraju. Przyjrzyjmy się najważniejszym z nich:

Abdera – miasto położone nad Morzem Egejskim w południowej Tracji, założone przez Jonów. Abdera zwana jest ojczyzną filozofów, m.in. Demokryta i Protagorasa. Mitologia podaje, iż miejscowość tę założył Herakles na pamiątkę tragicznej śmierci swego przyjaciela Abderosa, którego w tych okolicach pożarły konie.

Grecja
Grecja | Pałac w Knossos (by shadowgate)

Argos – jedno z najstarszych greckich miast. W VI-V w. p.n.e. słynęło z doskonałej szkoły rzeźbiarskiej, którą reprezentował m.in. Poliklet. Podczas prac wykopaliskowych odkryto na obszarze polis: resztki murów cyklopich* i domostw z II tysiąclecia p.n.e., archaiczne sanktuarium Apollina i Ateny, fundamenty świątyń Zeusa i Ateny. Ponadto oczyszczono ogromny teatr i część agory**.

Cheronea – w 338 r. p.n.e. rozegrała się tu rozstrzygająca bitwa pomiędzy Filipem II Macedońskim i wojskami greckimi, w wyniku której Grecy ponieśli druzgoczącą klęskę. W miejscowości tej zachowały się ruiny teatru, akwedukt i kamienny lew, który zdobił niegdyś pomnik ku czci poległych tam bohaterów greckich.

Dodona – ośrodek kultu Zeusa Naiosa i Dione z najstarszą grecką wyrocznią ulokowaną w świętym dębie, uważanym za siedzibę boga. Z szumu liści dęby kapłani odczytywali wolę Zeusa. Delfy odkrył i badał w 1875 r. polski zesłaniec Zygmunt Mineyko. Dotychczas odsłonięto ruiny miasta z teatrem oraz pozostałości okręgu kultowego z propylejami***, świątynią Zeusa i bazami pomników wotywnych.

Fajstos – miasto na pd. wybrzeżu Krety, jeden z ośrodków kultury kreteńskiej.

Maraton – mała miejscowość we wschodniej Attyce. Ateńczycy pod wodzą Miltidesa odnieśli tu w 490 r. p.n.e. zwycięstwo nad wojskami perskimi.

Termopile – stromy wąwóz pomiędzy Tesalią a Lokrydą. Podczas wojen perskich zginęło tu 300 Spartan pod wodzą Leonidasa. W Termopilach postawiono ku czci poległych słynny pomnik.

Tiryns – miasto, którego początki sięgają III tys. p.n.e., obok Myken było jednym z najpotężniejszych miast Peloponezu.

 

Objaśnienia:

*mury cyklopie – potężne fortyfikacje wznoszone z ogromnych nieregularnych głazów bez zaprawy, Grecy uważali je za dzieło mitycznych cyklopów: jednookich olbrzymów odznaczających się ogromną siłą i zręcznością.

**agora – główny plac w antycznych miastach greckich, ośrodek życia religijnego, politycznego, administracyjnego i handlowego.

***propyleje – monumentalna brama na planie prostokąta z kolumnadą i nieparzystą ilością przejść, wiodąca do okręgu kultowego.

Zainteresują Cię również

Hera – królowa Olimpu i matka bogów Hera – królowa Olimpu i matka bogów
W mitologii greckiej Hera znana jest jako królowa Olimpu i pani ziemi i niebios. Była najpotężniejszą z bogi...
Artemida – grecka bogini łowów Artemida – grecka bogini łowów
Artemida (rzymska Diana) to obok Ateny i Afrodyty, jedna z najbardziej znanych greckich bogiń. Nazywana Wielką Ł...
Meteory w Grecji Meteory w Grecji
Greckie Meteory widnieją w każdym przewodniku po tym pięknym kraju i są jedną z jego najwspanialszych wizytó...
Atena – zrodzona z głowy grecka bogini Atena – zrodzona z głowy grecka bogini
Atena – jedna z najpopularniejszych bogiń greckich, już w szkole podstawowej uczyliśmy się o niej. Piękna,...
Nowe Muzeum Akropolu w Atenach Nowe Muzeum Akropolu w Atenach
Zaledwie 300 m od Partenonu, w stolicy Grecji, znajduje się szczególnie warte uwagi miejsce – Nowe Muzeum...